Hoe klinkt een hoboïst als-ie stoned is? Het Nederlands Blazers Ensemble haalt de reggae uit Jamaica

Klassiek geschoolde musici die reggae gaan spelen: als dat maar goed gaat, denk je haast. Waar het in reggae om strakheid draait, speelt de gemiddelde klassieke musicus zijn stukken doorgaans zonder drummer, en dienen in veel klassieke stijlen de maatstrepen nou juist zo veel mogelijk te worden genegeerd.

Toch gaat het gebeuren. In februari is het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) twaalf dagen naar Jamaica geweest om zich te verdiepen in het genre van Bob Marley. Vanaf dit weekend laat het ensemble op de Nederlandse podia horen hoe goed (of niet) het zich de reggae heeft eigengemaakt.

Waarom gaat het NBE op de reggaetoer? ‘We hebben een concept: Made In’, vertelt hoboïst en artistiek leider Bart Schneemann (68). ‘Om de twee jaar gaan we met de hele club naar een plek waar geen grote muzikale infrastructuur is, maar waar het wel gonst van de muziek. Het idee is dat wij leren van de muzikale cultuur daar, en dat wij ook iets teruggeven, er concerten spelen. Zo zijn we ook naar Suriname, Cuba, Georgië en Benin geweest.

‘Jamaica vonden we fascinerend. Eilanden zijn wel vaker muzikale broeinesten, misschien omdat ze zo afgeschermd zijn. Maar het is toch ongelooflijk dat er zo veel stijlen van dat ene eiland komen – ook de mento, ska, rocksteady, dub en dancehall. De reggae bleek ook echt op iedere straathoek aanwezig. Het land ontleent zijn zelfrespect aan die grote artiesten. Iedereen wil er muzikant zijn, dan heb je echt status.’

Heeft u ooit eerder reggae gespeeld?

‘Nee. Ik zal niet beweren dat ik een groot kenner ben, maar ik was wel altijd al fan van Bob Marley. Ik voldoe iets meer aan het cliché van de klassieke musicus dan mijn collega’s, die pakten de reggae sneller op dan ik – zeker de bassist en drummer die met ons mee waren. Er waren momenten bij dat we met reggae-artiesten speelden, en dat ik dacht: waar hébben ze het toch over? Voor mijn gevoel speelden ze een melodie twee keer hetzelfde, maar voor hen klonk het heel anders. Uiteindelijk ben ik het wel gaan horen. Denk ik.’

Hoe vertaal je de reggae naar de hobo?

‘Mijn instrument, de hobo, komt natuurlijk niet voor in de reggae. Zo’n houten blaasinstrument klinkt toch al niet zo goed in een vochtig tropisch klimaat. Ik speel melodieën en ritmische patronen mee. De arrangeurs hebben me geen solootje gegeven, want ik ben ook nog eens een erg slechte improvisator.’

Hoe zijn jullie te werk gegaan?

‘We hebben ons voor vertrek natuurlijk georiënteerd en hebben aan Jamaica-kenners gevraagd: met wie moeten we spelen? Dus zijn er vooraf al wat contacten gelegd. Ter plaatse ontmoet je dan ook weer andere muzikanten. Zoals Kiddus I, echt een iconische figuur: een heel wijze rastafari met een diepe boodschap over onrecht.

‘We zijn in de hoofdstad Kingston gebleven. Als je met mensen jamt, wordt het meteen opgenomen. De track die ervan wordt gemaakt. wordt op sociale media verspreid. Alles speelt zich af in studio’s, er is niet echt een concertzaal. Je komt dan ook in de getto’s waar geen stromend water is. Veel succesvolle muzikanten zijn er trots op dat ze daar wonen en blijven.’

Wat hebben jullie geleerd?

‘In de reggae draait alles om timing. Het moet allemaal relaxed klinken. Maar wat ik me niet realiseerde, was dat daar juist zulke alertheid in de timing voor nodig is. En ze spelen niet net na de tel, zoals ik dacht, maar juist een beetje ervoor, met die accenten op de twee en vier.’

En wat konden de lokale muzikanten van jullie leren?

‘Die reggae-optredens gaan er heel chaotisch aan toe. Er is vaak niet echt een spanningsboog. Dan wordt er lang gestemd op het podium, wordt er weer iemand op het podium gehaald. Wij proberen er met onze optredens een spannende avond van te maken, een avondje uit, maar dat bestaat daar niet zo. Dus dat konden we geven en ze vonden het ook heel leuk.’

Dit klinkt als een project waar subsidieverstrekkers heel blij van worden.

‘We krijgen hier geen cent subsidie voor, hè? Alleen bijdragen uit private fondsen. We doen nooit iets omdat we er subsidie voor zouden kunnen krijgen, we doen alleen waar we achter staan. We maakten al jaren geleden muziek voor asielzoekers, toen het woord inclusie nog niet bestond. Het toeval wil dat zoiets in deze tijd goed valt. Nou, ja, dat is dan zo.’

Wat kunnen we verwachten bij de concerten?

‘We hebben een paar heel goede spelers uit Jamaica meegenomen. En er zijn een paar muzikanten digitaal aanwezig: we gaan samenspelen met een videoverbinding. Heel spannend. Maar we zullen voor het contrast ook muziek spelen die iets dichter bij ons staat, Engelse muziek uit de 17de eeuw, de tijd dat de Engelsen als beesten hebben huisgehouden in Jamaica.’

De joint is een nogal prominent onderdeel van de reggaecultuur. Hoe klinkt een hoboïst als hij stoned is?

‘Je kunt in Jamaica onder muzikanten niet iets sociaals hebben zonder te blowen. Ik had het sinds mijn 18de niet meer gedaan, maar heb me helemaal suf geblowd en heb de grootste lol gehad. Misschien moet je juist daardoor zo extra je best doen om net voor de tel in te zetten, de cannabis vertraagt en dan middelt het wat uit.

‘Dat Jamaicaanse artiesten bijna allemaal met een joint in de hand musiceren, levert voor ons een probleem op, omdat je in de Nederlandse concertzalen niet mag roken. Kiddus I, die ook komt, gaat echt niet zonder het podium op. We wilden gastvrij zijn, en nou hoorde ik over een regel dat het in de context van een theatervoorstelling, dus als artistieke daad, wel toegestaan was op het podium te roken. Dus wij hebben dat aangevraagd: mogen onze gasten alsjeblieft blowen op het podium? Het verzoek is helaas afgewezen. Nu moeten we dus een heel draaiboek optuigen zodat de producent tijdens het optreden snel even met de artiesten naar buiten kan voor een trekje.’